Son yıllarda Türkiye’de vakıf üniversitelerinin öğretim ücretlerinde yaşanan olağandışı artışlar, birçok öğrenci ve veli için ciddi ekonomik sıkıntılara yol açmıştır. Anayasa ile güvence altına alınan eğitim hakkı, vakıf üniversitelerinin uyguladığı yüksek fiyat politikaları nedeniyle erişilmesi güç bir hale gelmektedir. Eğitim yılı başında yapılan ve yasal sınırların üzerinde olduğu iddia edilen zamlar karşısında öğrenciler ve veliler, hukuki yollara başvurarak haklarını arayabilir. Bu yazıda, öğretim ücreti zamlarının sınırlarını, hangi durumların “fahiş fiyat” olarak değerlendirileceğini, ücret iadesi alma yollarını ve bu süreçte nelere dikkat edilmesi gerektiğini detaylı şekilde ele alıyoruz.
Fahiş Ücret Artışı Nedir ve Ne Zaman Hukuka Aykırıdır?
Vakıf üniversitelerinin öğretim ücreti artışları, Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından belirlenen ilkelere uygun olmalıdır. YÖK, 2024 yılı itibarıyla üniversitelere şu kriterleri getirmiştir:
Öğretim ücretleri dönemsel değil, yıllık ve açıkça belirlenmiş olmalıdır.
Kayıt öncesi tüm ücretler, öğrencilerin ulaşabileceği şekilde ilan edilmelidir.
Kayıt sırasında belirlenen ücret artış oranları yıllık TÜFE ortalamasını geçemez.
Sözleşmede belirtilmeyen herhangi bir ek ücret talebi hukuka aykırıdır.
2024-2025 Dönemi TÜFE Oranı
YÖK’ün kriterine göre yapılabilecek en fazla artış oranı, 12 aylık TÜFE ortalamasına göre belirlenmelidir. 2025 yılı Mayıs itibariyle bu oran %48,73 olarak açıklanmıştır. Bu oranın üzerinde yapılan zamlar “fahiş zam” niteliğindedir ve hukuka aykırılık oluşturur.
Fahiş Ücret Artışı Karşısında Ne Yapılabilir?
Eğer vakıf üniversitesi, yıllık öğretim ücretine TÜFE oranını aşan bir zam yapmışsa, öğrenci ve veliler aşağıdaki hukuki yollarla itiraz edebilir:
Tüketici Hakem Heyeti Başvurusu
149.000 TL’nin altındaki uyuşmazlıklarda başvurulabilir.
Öğrenci veya veli, sözleşme, ödeme dekontu ve yazışmalarla birlikte başvuru yapabilir.
Kararlar bağlayıcıdır ve üniversite karara 15 gün içinde itiraz etmezse icra takibi başlatılabilir.
Arabuluculuk ve Dava Süreci
149.000 TL’yi aşan ücret farklarında, önce arabuluculuk şarttır.
Arabuluculukta anlaşma sağlanamazsa, tüketici mahkemesinde dava açılabilir.
Mahkeme, YÖK kriterleri ve TÜFE verilerini esas alarak zam oranının iptaline veya iade kararına hükmedebilir.
Tüketici Hakem Heyeti Süreci: Kimler, Ne Zaman, Nasıl Başvurabilir?
Tüketici Hakem Heyeti’ne yapılacak başvurular için şu belgeler gereklidir:
Üniversite ile yapılan kayıt sözleşmesi,
Ödeme dekontları,
Yazılı zam bildirimleri, e-postalar, ekran görüntüleri,
İlgili yılın TÜFE oranı ve zam oranı karşılaştırması.
Heyet, genellikle 6 ay içinde karar verir. Karara itiraz edilmemesi hâlinde ücretin iadesi zorunlu hale gelir.
Emsal Yargıtay Kararları: Ücret İadesi Mümkün Mü?
Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, vakıf üniversitelerinin fahiş zamlarla tahsil ettiği öğretim ücretlerinin hukuka aykırı olduğuna dair çok sayıda karar vermiştir. Kararlarda şu hususlar öne çıkmaktadır:
Sözleşme ile taahhüt edilen artış oranının aşılamayacağı,
Öğrencilerin başarısız oldukları dersler için ikinci kez ücret alınamayacağı,
Fahiş zam yapılan ücretlerin sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre iade edilebileceği.
Bu nedenle, mahkemeler zam oranının TÜFE sınırını aşması durumunda zam farkının iadesine karar verebilmektedir.
Sıkça Sorulan Sorular
➤ Vakıf üniversiteleri yıl içinde ara zam yapabilir mi?
Hayır. YÖK kriterlerine göre kayıt esnasında bildirilen ücret dışında ekstra bir zam yapılamaz.
➤ Kayıt sözleşmesine aykırı ücret talebi yapılabilir mi?
Hayır. Her türlü ek ücret (laboratuvar, diploma, sınav vb.) sözleşmede yer almalı; aksi durumlarda geçersizdir.
➤ Ne kadar ücret iadesi alabilirim?
Fahiş zammın iptali hâlinde, zam farkı kadar tutarın iadesi mümkündür.
➤ Üniversite hakem heyeti kararına uymuyorsa ne yapılır?
15 gün içinde icra takibi başlatılarak karar zorla uygulanabilir.
➤ Başvurular için zaman aşımı süresi ne kadar?
İki yıl içinde başvurulması gerekir.
Öğrenci ve Veliler Haklarını Aramalı
Vakıf üniversiteleri, sundukları eğitim hizmetleriyle öğrencilerine katkı sağlamakla yükümlüdür. Ancak bu, fahiş zamlarla keyfi ücret politikası uygulama hakkı vermez. Öğrenciler ve veliler, Tüketici Hakem Heyeti ve mahkeme gibi yollarla hukuki güvencelerini kullanarak haklarını koruyabilir. Elinizdeki belgeleri iyi saklayın, zamları kontrol edin ve gerektiğinde profesyonel destek alın. Eğitim hakkı, ticari çıkarların önüne geçmelidir.
