Ceza yargılamasında en çok merak edilen konulardan biri olan HAGB, yani Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması, sanığa ikinci bir şans tanıyan özel bir ceza hukuku müessesesidir. CMK 231. madde kapsamında düzenlenen bu uygulama sayesinde, mahkumiyet hükmü belirli şartlarla açıklanmaz; böylece kişi, ceza infazından ve sabıka kaydına işlemesinden korunur. Bu içerikte “HAGB nedir?”, “HAGB ne demek?”, “HAGB şartları nelerdir?” gibi temel sorulara yanıt verecek, aynı zamanda HAGB kararının verildiği andan denetim süresinin sonuna kadar merak edilen tüm detayları adım adım ele alacağız.
HAGB kararının hangi suçlar için uygulanabileceği, sürecin suç tarihine mi yoksa karar tarihine mi göre işlediği, karar sonrası hükmün açıklanması hâlinde istinaf hakkı, para cezası ödenip ödenmeyeceği gibi birçok kritik noktayı açıklayacağız. Ayrıca “HAGB bozuldu ne yapmalıyım?”, “İkinci kez HAGB verilir mi?”, “5 yıl dolunca ne olur?” gibi sıkça sorulan sorulara da net ve güncel bilgilerle cevap vereceğiz.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Ne Demek?
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB), ceza yargılaması sonucunda sanık hakkında verilen mahkûmiyet kararının belirli şartlarla açıklanmayıp askıya alınmasıdır. Bu karar, sanığın ceza almasına rağmen, belirli bir süre içinde yeniden suç işlememesi ve yükümlülüklere uygun davranması durumunda, cezanın hiç uygulanmamış sayılmasını sağlar.
Bir başka ifadeyle, mahkeme sanık hakkında bir ceza hükmü kurar ama bu hükmü açıklamaz. Sanık bu kararla birlikte, genellikle 5 yıl süren bir denetim sürecine tabi tutulur. Eğer bu süre boyunca yeni bir kasten suç işlemez ve varsa mahkemece belirlenen diğer şartlara uyarsa, davanın düşmesine ve cezanın tamamen ortadan kalkmasına karar verilir.
Bu yönüyle HAGB, sanığa hem ceza infazından korunma, hem de sabıkasız bir sicil ile yaşamına devam etme fırsatı sunan son derece önemli bir ceza hukuku kurumudur.
HAGB Neden Önemlidir?
Cezanın infazı durdurulur, uygulanmaz.
Adli sicil (sabıka) kaydına işlenmez.
Sanık, memuriyet gibi haklarını kaybetmez.
Ceza süresi dolduğunda hüküm ortadan kalkar.
Ceza hukuku sisteminde ikinci bir şans sağlar.
Ancak unutulmamalıdır ki, HAGB bir beraat kararı değildir. Sanık suçlu bulunmuş ama mahkeme, cezanın uygulanmasını belirli bir süreliğine geri bırakmıştır. Bu nedenle CMK 231 kapsamında HAGB kararı verilmesi, hem hukuki hem de sosyal açıdan önemli sonuçlar doğurur.
HAGB Şartları Neler?
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) kararının verilebilmesi için, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. maddesi (CMK 231) uyarınca hem sanığa hem de suça ilişkin bazı nesnel (objektif) ve öznel (subjektif) koşulların bir arada bulunması gerekir. Bu şartlar oluşmadığı sürece mahkeme HAGB kararı veremez.
1. Ceza Süresi Şartı
HAGB kararı verilebilmesi için mahkeme tarafından hükmedilen:
Hapis cezası 2 yıl veya daha az olmalıdır.
Ya da doğrudan verilen adli para cezası olmalıdır.
Hapis cezasından çevrilen adli para cezaları HAGB kapsamına girmez.
2. Sanığın Daha Önce Kasten İşlenen Bir Suçtan Mahkûm Olmamış Olması
Sanığın adli sicilinde daha önce kasten işlenen bir suçtan kesinleşmiş bir mahkûmiyeti varsa, HAGB kararı verilemez.
Ancak:
Taksirli suçlar (örneğin trafik kazası) bu kapsama girmez.
Silinme şartları oluşmuş sabıkalar, HAGB’ye engel değildir.
3. Mağdurun veya Kamunun Zararının Giderilmesi
Eğer suçtan dolayı bir maddi zarar doğmuşsa, bu zarar:
Aynen iade,
Eski hâle getirme ya da
Tazmin yoluyla giderilmiş olmalıdır.
Manevi zararlar bu kapsamda değerlendirilmez. Zararı kısmen gidermek yeterli olabilir ancak bu durumda mağdurun açık rızası gereklidir.
4. Sanığın Yeniden Suç İşlemeyeceği Kanaati
Mahkeme, sanığın kişiliğini, duruşmadaki tutum ve davranışlarını değerlendirerek yeniden suç işlemeyeceği yönünde kanaat geliştirirse HAGB uygulanabilir.
Bu şart sübjektif olsa da Yargıtay içtihatlarına göre, sanığın olumsuz bir davranışı yoksa HAGB kararı verilmelidir.
5. Daha Önce HAGB Kararı Alınmamış Olması
Sanık hakkında daha önce bir HAGB kararı verilmişse ve bu kararın denetim süresi henüz dolmamışsa, tekrar HAGB uygulanamaz.
🔸 Ancak önceki HAGB kararı 28.06.2014’ten önce kesinleşmişse veya denetim süresi tamamlanmışsa, yeniden HAGB verilebilir.
6. Sanığın HAGB’yi Kabul Etmesi (Zorunlu Değil Ama Önemli)
Sanığın HAGB kararını kabul etmemesi halinde karar verilemez.
Fakat sanığın açıkça kabul etmeme beyanı yoksa, hakim kendiliğinden HAGB kararı verebilir. Bu nedenle duruşmada sanığa bu yönde soru sorulması önemlidir.
HAGB Suç Tarihinde mi Başlar, Karar Tarihinde Mi?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararının uygulanmaya başlanma zamanı, hem hukukî sonuçlar hem de denetim süresinin başlangıcı açısından önemlidir. Bu noktada, en çok karıştırılan sorulardan biri şudur: HAGB kararında süre, suçun işlendiği tarihten mi yoksa mahkeme kararının verildiği günden mi başlar?
HAGB Süresi Ne Zaman Başlar?
HAGB kararı, mahkeme tarafından verildiği ve taraflara açıklandığı tarih itibarıyla yürürlüğe girer. Yani denetim süresi, karar tarihinden itibaren başlar.
Suç tarihi değil, HAGB kararının verildiği duruşma tarihi esas alınır.
Bu tarih aynı zamanda:
Denetim süresinin (3 yıl veya 5 yıl) başlangıç noktasıdır.
HAGB kararı ile bağlantılı yükümlülüklerin uygulanma tarihidir.
Sicil kaydının tutulduğu tarih olarak da dikkate alınır (ancak adli sicile değil, adli arşiv kaydına geçer).
Denetim Süresi Ne Kadar?
18 yaşından büyük sanıklar için: 5 yıl
18 yaşından küçükler için (çocuklar için): 3 yıl
Bu süre boyunca sanığın yeni bir suç işlememesi ve yükümlülüklere uyması gerekir.
Bu Sürede Ne Olur?
Denetim süresi boyunca yeni bir kasıtlı suç işlenmezse,
Mahkemece verilen yükümlülükler yerine getirilirse,
HAGB kararı ortadan kalkar ve dava hiç açılmamış gibi sonuçlanır.
HAGB Kararından Sonra Hükmün Açıklanması – İstinaf
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı verildikten sonra, sanığın denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlemesi veya yükümlülüklere uymaması halinde mahkeme, daha önce açıklamadığı hükmü açıklar. Peki, bu açıklanan hükme karşı istinaf kanun yoluna başvurmak mümkün müdür?
HAGB Kararı Açıklanırsa Ne Olur?
HAGB’nin bozulması, sanığın yükümlülüklerini ihlal etmesiyle gündeme gelir. Bu durumda:
Mahkeme, önceden kurulmuş hükmü aynen açıklar.
Bu açıklama bir mahkûmiyet hükmü haline gelir.
Karar artık hukuki sonuç doğurur, yani sabıka kaydına da işler.
Açıklanan Hükme Karşı İstinaf Yolu Açık mı?
Evet. HAGB kararı açıklandıktan sonra verilen mahkûmiyet kararına karşı, sanığın istinaf hakkı vardır.
Ancak dikkat:
İstinaf sadece açıklanan hükümle ilgilidir. Mahkemenin daha önce vermiş olduğu HAGB kararının içeriği ya da verilip verilmemesi bu aşamada tartışma konusu yapılamaz.
HAGB Açıklanmasına Karşı İtiraz
Ayrıca HAGB kararının açıklanmasına dair karara karşı da itiraz hakkı vardır. Bu itiraz:
Denetim süresi içinde gerçekten kasıtlı suç işlenip işlenmediği,
Sanığın yükümlülüklere uymayıp uymadığı yönünden yapılabilir.
İtiraz, kararı veren mahkemeye değil, bir üst derece mahkemeye yapılır. Örneğin:
Asliye Ceza Mahkemesi açıklamışsa, Ağır Ceza Mahkemesi inceler.
İstinaf Süresi Ne Kadardır?
HAGB kararı açıklandıktan sonra verilen hüküm, artık normal bir mahkeme kararıdır. Bu nedenle:
Kararın gerekçesiyle birlikte sanığa tebliğ edilmesinden itibaren 7 gün içinde istinaf yoluna başvurulabilir (CMK m.273).
Sık Sorulan Sorular
1. HAGB 5 Yıl Doldu Ne Yapmalıyım?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararının verilmesinden sonra sanık, yetişkinse 5 yıl, çocuksa 3 yıl süreyle denetim süresine tabi tutulur. Bu sürede kasıtlı bir suç işlenmemesi ve varsa yükümlülüklere aykırı davranılmaması durumunda, HAGB kararına konu olan dava düşer.
5 yıl dolduğunda yapılması gerekenler şunlardır:
Mahkeme karar bekliyor olabilir: HAGB kararı sonrasında dava otomatik olarak düşmez. Mahkemenin düşme kararı vermesi gerekir. Bu nedenle dosyanın bulunduğu mahkemeye başvurarak durumun değerlendirilmesini talep edebilirsiniz.
Avukat aracılığıyla takip: HAGB süresi dolan birçok dosya, mahkemenin iş yükü nedeniyle bekleyebilir. Avukatınız aracılığıyla mahkemeye dilekçe vererek, düşme kararının alınması sürecini hızlandırabilirsiniz.
Sabıka kaydı açısından: HAGB kararı sabıka kaydında görünmese de, bu kararın düşme kararıyla birlikte tamamıyla hukuki etkisi kalkar. Bu nedenle düşme kararı da önemlidir.
Yeni bir suç işlenmişse: Denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmişse, HAGB kararı açıklanır ve artık dava düşmez. Bu durumda açıklanan hüküm, infaza ve adli sicil kaydına konu olur.
2. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Para Cezası Ödenir Mi?
HAGB kararı verilen bir cezada asıl hüküm açıklanmadığı sürece ceza hukuken sonuç doğurmaz. Bu da demektir ki, mahkemenin hükmettiği hapis veya doğrudan verilen adli para cezası, denetim süresi başarılı şekilde tamamlandığında infaz edilmez, yani ödenmez.
Ancak burada dikkat edilmesi gereken bazı noktalar var:
Doğrudan adli para cezası verilmişse (örneğin hakaret suçunda doğrudan para cezasına hükmedilmişse) ve HAGB kararı uygulanmışsa, bu ceza denetim süresinin başarılı geçmesi halinde infaz edilmez, dolayısıyla ödeme yapılmaz.
Hapis cezası adli para cezasına çevrilmişse, yani önce hapis cezası verilip sonra bu hapis cezası para cezasına dönüştürülmüşse, bu durumda HAGB uygulanamaz. Bu cezalar HAGB kapsamı dışındadır ve ödenmesi gerekir.
Müsadere kararı verilmişse (örneğin suçtan elde edilen kazançlara veya suçta kullanılan eşyalara el konulması gibi), HAGB kararı sadece cezanın açıklanmasını geri bırakır. Müsadere kararları HAGB’den bağımsız olarak infaz edilebilir.
Kısacası, HAGB kararına konu olan ceza doğrudan adli para cezasıysa ve bu karar denetim süresi sonunda düşerse, bu para cezası ödenmez.
3. HAGB Bozuldu Ne Yapmalıyım?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı verildikten sonra, eğer sanık denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işler ya da mahkemece yüklenen yükümlülüklere uymazsa, HAGB kararı bozulur ve mahkeme önceden kurduğu hükmü açıklar. Bu durumda sanık artık mahkûm edilmiş olur ve cezanın infaz süreci başlar.
Peki HAGB bozulduysa ne yapılabilir?
1. Kararın Gerekçesini İnceleyin
Mahkeme, HAGB kararını neden bozduğunu gerekçeli kararında açıklar. Gerekçede:
Yeni bir kasıtlı suç işlenip işlenmediği,
Denetim süresindeki yükümlülüklere aykırılık olup olmadığı,
Hangi somut delillere dayandığı yer alır.
2. İtiraz Hakkınızı Kullanın
HAGB kararı açıklandıktan sonra verilen mahkûmiyet hükmüne karşı, sanığın:
İki hafta içinde kararı veren mahkemeye itiraz hakkı vardır (CMK m.231/11).
Bu itiraz, sadece şu hususlarla sınırlıdır:
Denetim süresi içinde gerçekten kasıtlı bir suç işlenip işlenmediği,
Yükümlülüklerin gerçekten ihlal edilip edilmediği.
Eğer itirazınız reddedilirse ve mahkûmiyet kararı kesinleşirse, olağanüstü kanun yolu olarak kanun yararına bozma yoluna başvurabilirsiniz.
3. Cezanın Bireyselleştirilmesi Talep Edilebilir
Denetim süresi içinde yükümlülüklere uyulmamış ancak yeni bir suç işlenmemişse, hâkim:
Cezanın bir kısmının infaz edilmemesine karar verebilir.
Hapis cezasını erteleyebilir ya da adli para cezasına çevirebilir.
Bu durumda mahkeme, önceki HAGB kararını açıklasa bile, lehe bireyselleştirme hükümleriyle sanığın durumunu hafifletebilir.
4. 2 Kez HAGB Verilir Mi?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), sanığa ceza hukukunda bir defaya mahsus tanınan ikinci şans niteliğindedir. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. maddesi açık bir şekilde belirtmektedir ki, denetim süresi içinde sanık hakkında ikinci kez HAGB kararı verilemez.
Mevzuata Göre:
CMK m.231/8:
“Denetim süresi içinde, kişi hakkında kasıtlı bir suç nedeniyle bir daha hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez.”
Bu hükümle birlikte şu noktalar netleşir:
Birinci HAGB kararı kesinleştikten sonra denetim süresi başlar (yetişkinler için 5 yıl, çocuklar için 3 yıl).
Bu denetim süresi boyunca sanığın yeniden HAGB’den yararlanması mümkün değildir.
İkinci suçun işlenme tarihi değil, ikinci HAGB kararının verildiği tarih esas alınır. Yani ikinci suç, denetim süresi başlamadan önce işlenmiş olsa dahi, karar denetim süresi içindeyse HAGB uygulanamaz.
İstisnalar Var mı?
28.06.2014 tarihinden önce işlenen suçlar bakımından birden fazla kez HAGB kararı verilebilmesi mümkündü.
Bu tarihten sonraki suçlar için yasa açık: HAGB sadece bir kere tanınan bir imkândır.
Önceki HAGB Kararının Silinme Durumu Ne Anlama Gelir?
Eğer önceki HAGB kararı kanuni süresi dolduğu için davanın düşmesiyle sonuçlanmış ve adli sicilden tamamen silinmişse, yeni bir suç nedeniyle tekrar HAGB kararı verilmesi mümkündür. Ancak burada önemli olan nokta, önceki denetim süresinin sona ermiş ve hakkın iade edilmiş olmasıdır.
5. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Sicile İşler mi?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), mahkumiyet kararı gibi sonuç doğurmadığı için adli sicil kaydına (sabıka kaydına) işlemez. Ancak bu, HAGB kararının hiçbir kayıt altına alınmadığı anlamına gelmez.
Adli Sicil Kaydında Gözükür mü?
Hayır. HAGB kararı e-Devlet üzerinden alınan sabıka kaydında veya adliyeden alınan resmi adli sicil belgelerinde yer almaz. Kişi, HAGB kararına rağmen “sabıka kaydım temiz” belgesi alabilir.
Nerede Kayıt Altındadır?
HAGB kararları, Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü bünyesinde tutulan, yalnızca hakim, savcı ve bazı kamu kurumlarının ulaşabildiği özel bir kayıt sisteminde yer alır. Bu kayıtlar sadece yeni bir suç işlendiğinde veya yargılama sırasında değerlendirilmek üzere CMK 231 kapsamında kullanılabilir.
HAGB Kararı Ne Zaman Silinir?
HAGB kararından sonra sanık denetim süresi boyunca kasıtlı suç işlemez ve yükümlülüklere uyarsa, hüküm açıklanmaz ve dava düşer.
Bu düşme kararı ile birlikte HAGB kaydı, adli sicil arşivinden silinme sürecine girer.
Kayıtlar, kişisel başvuru yoluyla veya belirli sürelerin geçmesiyle arşiv kaydından da silinebilir.
HAGB Kaydı Ne Zaman Kişinin Karşısına Çıkar?
Kamu görevi başvurularında, güvenlik soruşturmalarında, bazı özel sektör pozisyonlarında (bankacılık, güvenlik, avukatlık vb.) detaylı arşiv araştırması yapıldığında bu kayıtlar dikkate alınabilir.
Bu nedenle HAGB kararı hukuki sonuç doğurmasa da idari ve sosyal etkiler doğurabilir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), sanık açısından hem önemli bir fırsat hem de ciddi sorumluluklar içeren bir ceza hukuku kurumudur. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. maddesi kapsamında düzenlenen bu uygulama, ilk kez suça karışmış kişilere adli sicile işlemeden ve mahkumiyet hükmü doğurmadan yargılamadan çıkma imkanı tanır. Ancak HAGB kararı, denetim süresi boyunca dikkatle takip edilmesi gereken yükümlülükler doğurur. Bu süreçte yapılacak bir hata, ertelenmiş hükmün açıklanmasına ve sonuçta sabıkalı hale gelmeye yol açabilir. Bu nedenle, HAGB kararının avantajları kadar sınırlarını da iyi bilmek ve olası bir hak kaybını önlemek için uzman bir ceza avukatından destek almak büyük önem taşır.
