Cezaevine girip çıkarak ya da cezaevinde geçirilen sürenin ardından özgürlüğün belirli şartlarla sınırlandırıldığı denetimli serbestlik uygulaması, ceza hukukumuzda hem topluma yeniden kazandırma hem de infaz sisteminin yükünü hafifletme amacı taşır. Özellikle son yıllarda yapılan yasal değişikliklerle birlikte, denetimli serbestlik nedir, kimleri kapsar ve hangi koşullarda uygulanır soruları daha da önem kazanmıştır.
5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 105/A maddesi ile düzenlenen bu sistem, belirli bir sürenin cezaevi dışında geçirilmesine imkan tanırken, kişinin davranışlarının Denetimli Serbestlik Müdürlüğü tarafından yakından izlenmesini sağlar. 2025 yılı itibarıyla geçerli olan güncel uygulamalarda; denetimli serbestlik süresi, uygulama şekli ve ihlaller karşısında alınan tedbirler net bir biçimde sınırlandırılmıştır.
Bu içerikte; denetimli serbestlik uygulamasının nasıl işlediğini, kimlerin yararlanabileceğini, süresini ve şartlarını detaylı bir şekilde ele alacağız. Ayrıca “Denetimli Serbestlik Kanunu”, sıkça sorulan sorularla birlikte uygulamada karşılaşılan sorunlara da değineceğiz. “Denetimli serbestlik kaç yıl?”, “Yurt dışına çıkılabilir mi?” ya da “Şehir değiştirme mümkün mü?” gibi merak edilen tüm konular, güncel mevzuat çerçevesinde açıklığa kavuşturulacak.
Denetimli Serbestlik Nedir?
Denetimli serbestlik, cezası kesinleşmiş bir hükümlünün, cezaevinde kalmak yerine özgürlüğü belli sınırlar içinde kısıtlanarak toplum içinde cezayı infaz etmesine olanak tanıyan bir uygulamadır. Bu sistem, kişinin topluma yeniden kazandırılması, ceza infaz kurumlarının yükünün azaltılması ve sosyal rehabilitasyonun sağlanması amacıyla uygulanır.
5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 105/A maddesi kapsamında düzenlenen denetimli serbestlik, belirli şartları taşıyan hükümlülerin cezasının son kısmını dışarıda geçirmesine imkan verir. Bu süreçte kişi, denetimli serbestlik müdürlüğü gözetiminde bazı yükümlülükleri yerine getirmek zorundadır.
Uygulama kapsamında;
- Kişi cezaevinden tahliye edilir ancak tamamen serbest sayılmaz,
- Belirlenen süre boyunca yükümlülüklerine uymak zorundadır,
- Davranışları takip edilir, sosyal sorumluluk programlarına katılımı sağlanabilir,
- Kurallara uyulmaması hâlinde yeniden cezaevine dönüş gündeme gelebilir.
Denetimli serbestlik, her suç ya da her hükümlü için otomatik olarak uygulanmaz. Uygulamanın kapsamı ve kişiye tanınması; işlenen suçun niteliğine, hükümlünün ceza süresine ve cezaevindeki iyi hal durumuna göre değerlendirilir.
Bu sistem, hem infaz sürecinin insanileştirilmesini hem de hükümlünün sosyal hayata daha kolay adapte olmasını amaçlar. Ancak bu özgürlük, sıkı kurallar ve denetim altında gerçekleştiği için dikkatle yönetilmesi gereken bir süreçtir.
Denetimli Serbestlik Nasıl Uygulanır?
Denetimli serbestlik, cezaevinde bulunan hükümlülerin belirli şartları taşıması hâlinde, kalan ceza süresini dışarıda geçirmesine imkân tanıyan bir infaz yöntemidir. Ancak bu özgürlük, koşulsuz bir serbest bırakılma anlamına gelmez. Süreç, kanunda belirtilen esaslara uygun şekilde ve Denetimli Serbestlik Müdürlüğü gözetiminde titizlikle yürütülür.
Denetimli serbestlik uygulamasının adımları şu şekildedir:
- Şartların Oluşması
Öncelikle hükümlünün, 5275 sayılı Kanun’un 105/A maddesinde belirtilen süreyi cezaevinde geçirmiş olması gerekir. Genellikle koşullu salıverilme süresinden 1 yıl çıkartmak suretiyle ile yatar hesaplanır.Bu sürenin 1 yıldan az çıkması halinde ile “girdi çıktı” olarak bilinen durum gerçekleşir. 30/3/2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından ise; istisna suçlar dışında koşullu salıverilmesine, 3 yıldan az kalan hükümlüler kanunu aradığı şartların oluşması halinde denetimli serbestlikten yararlanarak tahliye edilir.
- KOŞULLU SALIVERİLME SÜRESİ
- Koşullu salıverilme süresi kişinin mükerrir olup olmadığı ve suçun niteliğine göre farklılık gösterir istisna suçlar dışında ve kişi mükerrir değilse koşullu salıverilme hesaplaması cezanın ½’ dir. Çıkan sayıdan 1 yıl(duruma göre 3 yıl) çıkartılarak kişinin yatarı hesaplanır.
Koşullu salıverilme, mahkûmun infaz kurumundaki belirli bir süreyi iyi hâlli olarak geçirmesi ve ardından cezalarının bir kısmını infaz ettikten sonra erken salıverilmesidir. Ancak, bu hak, suçun türüne ve mahkûmun ceza durumuna göre farklılıklar gösterebilir.
Ayrıca bkz: İstanbul Avukat
Koşullu Salıverilme Hesaplaması
Koşullu salıverilme için mahkûmun infaz kurumunda geçirdiği süreler hesaplanırken aşağıdaki kriterler dikkate alınır:
- Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası: 30 yılını infaz kurumunda geçiren mahkûm, koşullu salıverilmeden yararlanabilir.
- Müebbet Hapis Cezası: 24 yılını infaz kurumunda geçiren mahkûm, koşullu salıverilmeden yararlanabilir.
- Süreli Hapis Cezaları: Diğer süreli hapis cezasına mahkûm olan kişi, cezasının yarısını infaz kurumunda geçirdiği takdirde koşullu salıverilmeden yararlanabilir.
Mükerrir Mahkûmlar
- İlk defa tekerrür hükümleri uygulanacak hükümlü için koşullu salıverilme süresi ⅔’tür
- Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası: 36 yıl
- Birden fazla müebbet hapis cezası: 30 yıl
- Bir ağırlaştırılmış müebbet cezası ve bir süreli hapis cezası: 36 yıl
- Bir müebbet cezası ve bir süreli hapis cezası: 30 yıl
- Birden fazla süreli hapis cezası: 28 yıl
Bu, mahkûmun almış olduğu tüm cezalar dikkate alınarak en yüksek cezaya göre koşullu salıverilme süresi belirlenir. Kişi hakkında 2. mükerrir hükümlü ise hakkında denetimli serbestlik uygulanmaz
İstisna Suçlar
Türk Ceza Kanunu’nda bazı suçlar, koşullu salıverilme için daha uzun bir süre gerektirir. Bu suçlara mahkûm olan kişiler için koşullu salıverilme süresi daha ağır uygulanır (⅔-¾ infaz kurumunda geçirdikleri takdirde koşullu salıverilmeden yararlanabilirler. İstisna suçlar şunlardır:
- Kasten öldürme suçları (madde 81, 82, 83)
- Ağırlaştırılmış yaralama suçları (madde 87, fıkra iki, bent d)
- İşkence ve eziyet suçları (madde 94, 95, 96)
- Cinsel saldırı suçları (madde 102, 104, 105)
- Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar (madde 102, 103, 104, 105)
- Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138)
- Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188)
- Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk (madde 326 ilâ 339)
Bu suçlardan mahkûm olanlar, üçte ikisini infaz kurumunda geçirdikleri takdirde koşullu salıverilmeden yararlanabilirler.
- İdare ve Gözlem Kurulu Kararı
Hükümlünün cezaevindeki davranışları değerlendirilir. İyi hâlli olarak kabul edilen hükümlüler hakkında, infaz kurumunda oluşturulan idare ve gözlem kurulu tarafından denetimli serbestliğe uygunluk kararı verilir. - Cumhuriyet Başsavcılığına Bildirim
Kurul kararı doğrultusunda, ilgili evraklar Cumhuriyet Başsavcılığına iletilir. Başsavcılık da denetimli serbestlik kararının uygulanmasına hükmeder. - Denetimli Serbestlik Müdürlüğü’ne Başvuru
Tahliye edilen hükümlü, yerleşim yerine en yakın Denetimli Serbestlik Müdürlüğü’ne başvurarak süreci başlatır. Burada kişiye yükümlülükler belirlenir:
– Belirli günlerde imza atmak,
– Belirli bir yerde ikamet etmek,
– Uyuşturucu/alkol tedavisine katılmak,
– Kamuya yararlı bir işte çalışmak gibi sosyal sorumluluklar. - Sürecin Takibi ve Raporlama
Kişi, belirlenen kurallara uymakla yükümlüdür. Her ihlal, denetim raporlarına işlenir. Kurallara aykırı davranılması hâlinde, kişi yeniden cezaevine gönderilebilir.
Denetimli serbestlik uygulaması; bireyin topluma kazandırılmasını, sorumluluk bilincini artırmasını ve ceza süresini daha yapıcı bir şekilde geçirmesini hedefler. Ancak süreci tamamlamak, kurallara sıkı sıkıya bağlı kalmayı ve belirlenen yükümlülükleri eksiksiz yerine getirmeyi gerektirir.
Ayrıca bkz: İstanbul Boşanma Avukatı
Denetimli Serbestlik Süresi
Denetimli serbestlik süresi, kişinin işlediği suçun türüne, aldığı hapis cezasının uzunluğuna ve cezaevinde geçirdiği süreye göre değişiklik gösterir. 2025 yılı itibarıyla denetimli serbestlik uygulamaları, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 105/A maddesi kapsamında düzenlenmeye devam etmektedir.
Genel kural şudur:
Toplam hapis cezası ne olursa olsun, hükümlü cezasının son 1 yılını denetimli serbestlik kapsamında dışarıda geçirebilir. Ancak bu sürenin uygulanabilmesi için kişi, bu 1 yıllık süre öncesinde cezaevinde bulunmalı ve iyi hâlli olmalıdır.
Örnek:
- 3 yıl hapis cezası alan bir kişi, yaklaşık 2 yılını cezaevinde geçirir.
- Kalan 1 yıllık süre, koşullar uygunsa denetimli serbestlik ile dışarıda tamamlanır.
Bazı özel durumlarda bu süre farklılık gösterebilir:
- Kadınlar, çocuklar ve 65 yaş üstü hükümlüler için daha erken denetimli serbestlik imkânı tanınabilir.
- Uyuşturucu, terör, cinsel suçlar ve örgütlü suçlar gibi bazı suç türlerinde denetimli serbestlikten yararlanma süresi daha uzun cezaevinde kalmayı gerektirebilir ya da tamamen sınırlandırılabilir.
- İnfaz yasasındaki geçici düzenlemelerle, denetimli serbestlik süresi 1 yıldan uzun da olabilir (örneğin salgın döneminde olduğu gibi).
Unutulmaması gereken en önemli nokta; denetimli serbestlik süresinin sabit bir ceza indirimi olmadığıdır. Bu süre, kişinin cezaevindeki davranışları, yasadaki koşullar ve mahkemenin değerlendirmesi sonucunda belirlenir ve uygulanır.
Kişi mükerrir ise hakkında kararda gösterilen süre dolduktan sonra da denetimli serbestlik uygulanır.
Denetimli Serbestlik Şartları
Denetimli serbestlik, her hükümlü için otomatik olarak uygulanmaz. Bu haktan yararlanabilmek için 5275 sayılı Kanun’un 105/A maddesi kapsamında belirlenmiş bazı temel şartların sağlanması gerekir. 2025 yılı itibarıyla güncel uygulamalarda bu şartlar hem cezanın niteliğine hem de hükümlünün cezaevindeki tutumuna göre şekillenir.
İşte denetimli serbestliğe başvurabilmek için gereken başlıca şartlar:
- Cezaevinde Belirli Süreyi Tamamlamış Olmak
Hükümlünün cezasının belirli bir kısmını cezaevinde geçirmiş olması gerekir. Bu süre genellikle cezanın son 1 yılıdır. 30.03.2020 tarihinden önce işlenen suçlar için bu süre üç yıldır.
- İyi Hâlli Olmak
Denetimli serbestlik uygulanmadan önce, hükümlünün cezaevindeki davranışları değerlendirilir. İdare ve Gözlem Kurulu, hükümlünün cezaevi kurallarına uyup uymadığını, disiplin cezası alıp almadığını ve toplum içinde yaşama uygunluğunu analiz eder. Ancak bu değerlendirme olumlu ise denetimli serbestlik kararı verilebilir. Mahkum disiplin cezası almışsa bu cezanın infaz edilmiş olması beklenir.
- Mahkeme Kararı veya İdari Onay
Bazı durumlarda, mahkemeden ek bir karar gerekebilir. Ancak çoğunlukla, Cumhuriyet Başsavcılığı ve Denetimli Serbestlik Müdürlüğü süreci yürütür. Hükümlünün tahliyesi ancak resmi karar sonrası gerçekleşebilir.
- Yükümlülükleri Kabul Etmek
Denetimli serbestlik uygulaması sırasında kişi bazı sorumlulukları kabul etmek zorundadır. Bu yükümlülükler arasında şunlar yer alabilir:
- Belirli günlerde imza vermek,
- Elektronik kelepçe ile izlenmek,
- Alkol/uyuşturucu tedavisine katılmak,
- Eğitim programlarına ya da kamu hizmetlerine katılmak,
- Belirli bir şehirde ikamet etmek ve bildirmeden adres değiştirmemek.
- Yasada Belirtilen Suçlar Dışında Kalmak
Terör, örgütlü suçlar, çocuk istismarı, kasten adam öldürme gibi bazı ağır suçlar, denetimli serbestlikten istisna tutulabilir. Bu suçları işleyenler için denetimli serbestlik süreci farklı işler ya da hiç uygulanmaz.
Denetimli serbestlik, hem cezanın dışarıda geçirilmesini sağlar hem de kişinin topluma yeniden kazandırılmasını hedefler. Ancak bu haktan faydalanmak, yalnızca yasal şartların değil, aynı zamanda sorumlulukların da eksiksiz yerine getirilmesini gerektirir.
Ayrıca bkz: Üsküdar Avukat
Denetimli Serbestliğin İhlali Cezası
Denetimli serbestlik süreci boyunca kişiye belirli yükümlülükler ve kurallar getirilir. Bu kuralların ihlal edilmesi hâlinde, sistem otomatik olarak yaptırımlar uygular. İhlal durumları, hafif ya da ağır olmasına göre değerlendirilir; bazı durumlarda uyarı ile yetinilirken, bazı hallerde ise denetimli serbestlik iptal edilerek cezaevine dönüş gündeme gelir.
Denetimli Serbestlikte En Sık Karşılaşılan İhlaller:
- Zorunlu imza günlerine gitmemek,
- Denetimli Serbestlik Müdürlüğü’nün belirlediği faaliyetlere katılmamak,
- Belirlenen ikamet adresinde bulunmamak veya izinsiz şehir değiştirmek,
- Alkol ya da uyuşturucu kullanımına dair testlerin pozitif çıkması,
- Kurallara uymamakta ısrarcı olmak ya da denetim görevlilerine yanlış bilgi vermek.
- Hükümlü hakkında denetim süresi içerisinde işlenen alt sınırı bir yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suçtan dolayı kamu davası açılmış olması hâlinde, denetimli serbestlik müdürlüğünün talebi üzerine infaz hâkimi tarafından, hükümlünün açık ceza infaz kurumuna gönderilmesine karar verilebilir.
İhlalin Cezası Ne Olur?
1 denetim yılı içerisinde ihlal durumunda aşağıdaki yaptırımlar söz konusu olur:
- İlk ihlallerde uyarı yapılmalıdır
- İkinci ihlalde ise bir bildirim daha yapılır ve bir kere daha ihlal etmesi halinde kendisine bildirim yapılmadan koşullu salıverilme süresine kadar cezaevine gönderileceği bildirilir.
- Üçüncü ihlalde ise koşullu salıverilme süresine kadar olan kısmı doğrudan cezaevinde tamamlar. Üçüncü ihlalde denetimli serbestlik kaydı kapatılır ve kişinin teslim olması için çağrı kağıdı çıkarılır, doğrudan yakalama kararı çıkarılması da uygulamada görülmektedir. Bu halde infaz hakimliğine ya da itiraz mercii olan ağır ceza mahkemesine başvurularak denetimli serbestlik tedbirinin devam edilmesi istenir.
Özellikle bilinmesi gereken kritik nokta: Denetimli serbestlik, kişinin iyi niyetle ve sorumluluk bilinciyle yürütmesi gereken bir süreçtir. Bu sürecin hafife alınması ya da kuralların ihmal edilmesi, özgürlükle geçirilen bu dönemin kısa sürede sona ermesine neden olabilir.
İhlal edilen her durum, Denetimli Serbestlik Müdürlüğü tarafından kayıt altına alınır ve Cumhuriyet Başsavcılığı’na bildirilir. Bu raporlar, kişinin cezasının infaz şekline doğrudan etki eder.
Ayrıca bkz: Üsküdar İcra Avukatı
Denetimli Serbestlik Kanunu
Denetimli serbestlik uygulamasının yasal dayanağı, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’dur. Bu kanunun özellikle 105/A maddesi, denetimli serbestliğin süresini, şartlarını, kapsamını ve sınırlarını detaylı şekilde düzenlemektedir.
Yasa, cezanın bir kısmının toplum içinde infaz edilmesini sağlayarak hem cezaevi yoğunluğunu azaltmayı hem de hükümlünün sosyal yaşama daha sağlıklı bir şekilde dönmesini amaçlar. 2025 yılı itibarıyla yürürlükte olan düzenlemelere göre:
5275 Sayılı Kanun’un 105/A Maddesine Göre:
- Hükümlüler ceza süresinin son 1 yılını denetimli serbestlikle geçirebilir.(30.03.2020 tarihinden önce istisna suçlardan değil ise 3 yılını)
- Denetimli serbestlik hakkı, iyi hâlli olan hükümlülere tanınır.
- Kararın uygulanabilmesi için, İdare ve Gözlem Kurulu raporu gerekir.
- Cumhuriyet Başsavcılığı ve Denetimli Serbestlik Müdürlüğü, süreci yürütür ve denetler.
- Uyuşturucu, terör, örgütlü suçlar gibi bazı suçlar için istisnalar bulunmaktadır.
- Denetimli serbestlik süresince yükümlülüklere aykırı davranılması hâlinde, uygulama iptal edilerek cezanın kalan kısmı cezaevinde infaz edilir.
Kanun, ayrıca özel gruplar için farklı düzenlemeler de içerir. Hamile kadınlar, yaşlılar, çocuklar gibi dezavantajlı grupların infaz koşulları ve denetimli serbestlik uygulamaları farklılık gösterebilir.
Hükümlüler için denetimli serbestlik, sadece cezadan kurtulma yolu değil; topluma uyum sürecinin bir parçasıdır. Bu nedenle 5275 sayılı kanun, bu sürecin hem denetimli hem de rehabilite edici şekilde işlemesini hedefler.
SSS
Denetimli Serbestlik Yurt Dışına Çıkabilir Mi?
Denetimli serbestlik süresi boyunca kişi özgür olsa da bu özgürlük tamamen sınırsız değildir. Yurt dışına çıkış, denetimli serbestlik kapsamındaki yükümlülükleri ve gözetimi sekteye uğratabileceğinden, genellikle yasaklanır. Kişinin belirli aralıklarla imza verme, gözetim altında bulunma ya da tedaviye katılma gibi yükümlülükleri olduğundan, yurt dışı çıkışı infazı engeller. Ancak istisnai durumlarda (sağlık, cenaze, eğitim gibi), denetimli serbestlik müdürlüğünün izni ve mahkeme kararıyla yurt dışı çıkışına geçici olarak izin verilebilir. İzin alınmadan çıkılması hâlinde ise denetimli serbestlik iptal edilir ve cezaevi süreci başlar.
Denetimli Serbestlik Adli Sicil Kaydına İşler Mi?
Evet, denetimli serbestlik uygulaması adli sicil kaydına işler. Çünkü bu uygulama, bir ceza infaz yöntemi olduğu için kişinin sabıka kaydında, ilgili suçun işlendiğine ve cezanın bir kısmının dışarıda infaz edildiğine dair kayıt bulunur. Ancak denetimli serbestlik tamamlandığında ve kişi yasada belirtilen süre içinde başka bir suç işlemezse, adli sicil kaydının silinmesi için başvuru yapılabilir. Bu süreçte mahkemeden alınacak “cezanın infaz edildiğine” dair belge ile birlikte Adli Sicil ve Arşiv Müdürlüğü’ne başvurulması gerekir. Sicil kaydının silinmesiyle kişi bazı haklarını geri kazanabilir.
Denetimli Serbestlik Şehir Değiştirme Şartları
Denetimli serbestlikte şehir değiştirme serbest değildir. Hükümlü, Denetimli Serbestlik Müdürlüğü’ne kayıtlı olduğu şehirde ikamet etmek ve belirlenen yükümlülükleri burada yerine getirmek zorundadır. Şehir değiştirmek isteyen kişi, öncelikle bağlı bulunduğu denetimli serbestlik müdürlüğüne resmi başvuru yapmalı ve gerekçesini sunmalıdır. Gerekli görülmesi hâlinde talep, diğer şehirdeki müdürlük ile koordineli biçimde değerlendirilir. Onay çıkması durumunda, kişi yükümlülüklerini yeni şehirde yerine getirmeye devam eder. İzinsiz şehir değişikliği, uygulamanın ihlali sayılır ve sürecin iptaline neden olabilir.
Denetimli Serbestlikte Kaç İhlal Hakkı Var?
Bir denetim yılı içerisinde 3. ihlal halinde denetimli serbestlik kaydı kapatılır bir daha tebligat yapılmadan doğrudan çağrı kağıdı çıkarılır ve teslim olması istenir, yakalama kararı da çıkarıldığı uygulamada görülmektedir
Denetimli Serbestlik Kağıdı Geldikten Sonra Ne Yapılır?
Denetimli serbestlik ihlal kararının tebliğ edilmesi ile birlikte varsa neden ihlal ettiğini gösterir belge ile denetimli serbestlik müdürlüğüne gidilir. Eğer 3. ihlal var ise mahkeme yolu ile denetimli serbestlik kararının kaldırılmasına karşı itiraz yoluna başvurulur
Denetimli serbestlik kararı ile cezaevinden çıkan kişi 5 gün içinde denetimli sebrestlik bürosuna başvurması gerekir. 7 günden sonra hakkında firar şüphesi ile hakkında işlem başlatılabilir.
Denetimli Serbestlik İptali Durumunda Ne Yapılır?
3. ihlal halinde denetimli serbestlik iptal edilir bu durumda ağır ceza mahkemesine yapılacak bir itiraz ile bu kararın kaldırılması talep edilir. Denetim süresinde suç işlenmesi sebebi ile kararın kaldırılması durumunda ise farklı bi prosedür izlenir.
